ΑΠΟΨΗ: Επιχειρήσεις στο Αιγαίο χωρίς GPS. Ποιον συμφέρουν περισσότερο, Ελλάδα ή Τουρκία;

Eπίδειξη δυνατοτήτων Ηλεκτρονικού Πολέμου από το 2ο ΣΕΗΠΠΕΠ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στα χρόνια μετά τον πόλεμο του Κόλπου πολλοί στρατοί άρχισαν να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από το σύστημα GPS για να παρέχουν εντοπισμό, πλοήγηση και καθοδήγηση στα πάντα, όπως πολεμικά πλοία, πολεμικά αεροσκάφη, κατευθυνόμενους πυραύλους-ρουκέτες, κοκ.

Το 1991 με την επιχείρηση "Desert Storm", οι δυνατότητες των πυρομαχικών με ακρίβεια δημιούργησαν νέα δεδομένα στις επιχειρήσεις. Το GPS ήταν ένα θαύμα της εποχής και έφερε νέες έννοιες στην διεξαγωγή των συνδυασμένων επιχερήσεων, όπως αυτές των «έξυπνων βομβών» και των «ελαχιστοποιημένων παράπλευρων απωλειών».

Η τεχνολογία που ήταν κάποτε επαναστατική, σήμερα έχει ενσωματωθεί βαθιά σε όλες σχεδόν τις πτυχές της σύγχρονης ζωής. Από το στρατό έως και το κινητό τηλέφωνο, το GPS θεωρείται σήμερα ως κάτι «δεδομένο». Σήμερα, σχεδόν 30 χρόνια μετά, το GPS είναι μεν παντού στις στρατιωτικές και πολιτικές εφαρμογές, αλλά η ηλικία του ως φιλοσοφία και τεχνολογία είναι μεγάλη.  Με την παρέλευση των ετών, έχουν αναπτυχθεί εξελιγμένες τεχνικές παρεμβολής κι εξαπάτησης του σήματος GPS, που πλέον το καθιστούν προβληματικό, τουλάχιστον στις στρατιωτικές εφαρμογές.  Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε τι είναι αυτές οι τεχνικές ως έννοιες, τι λύσεις και αντι-αντίμετρα έχουν αναπτυχθεί, καθώς και θα εξετάσουμε το ενδεχόμενο επιχειρήσεων στο Αιγαίο σε περιβάλλον χωρίς GPS. Σαν χώρα, μας συμφέρουν οι επιχειρήσεις σε καθεστώς άρνησης GPS;

 Η τεχνολογία GPS που ήταν κάποτε επαναστατική, σήμερα έχει ενσωματωθεί βαθιά σε όλες σχεδόν τις πτυχές της σύγχρονης ζωής.

Αντοχή Σήματος GPS

Ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματά του GPS είναι το σχετικά αδύναμο σήμα του. Κι αυτό συμβαίνει εξαιτίας της μεγάλης απόστασης που υπάρχει ανάμεσα στον δορυφόρο και στον δέκτη. Κι αν ληφθούν υπόψη εμπόδια όπως τα κτίρια και τα βουνά, τότε το σήμα γίνεται ακόμα πιο αδύναμο, σε σημείο να μην είναι λειτουργικό. Συνεπώς η παρεμβολή ή εξαπάτηση του ήδη εξασθενιμένου σήματος είναι πανεύκολη.

ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ ΤΟΥ GPS

ΑΠΥΕΘΕΙΑΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ 

(Straight Forward Jamming) GPS

Από την πρώτη στιγμή κιόλας της τακτικής χρησιμοποίησης του GPS στον πόλεμο του Κόλπου το 1991, υπήρξαν σοβαρές παρεμβολές του σήματος του από τις ένοπλες δυνάμεις του Ιρακ, οι οποίες μόλις κατάλαβαν την λειτουργία του, δημιούργησαν "θόρυβο" στο συγκεκριμένο εύρος συχνοτήτων που λειτουργούσε (~1200-1800 Mhz). Για την δημιουργία του "θορύβου" χρησιμοποίησαν ήδη υπάρχουσες συσκευές Ηλεκτρονικού Πολέμου που διέθεταν για την παρεμβολή επικοινωνιών. Συνεπώς τα αντιμετρα του GPS προϋπήρχαν δεκαετίες πριν την έλευση του ίδιου του GPS. 

ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ & ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΣΗΜΑΤΟΣ 

(Degradation Spoofing) GPS

Η ολοκληρωτική παρεμβολή όμως του GPS δεν είναι η μεγαλύτερη απειλή που υπάρχει. Διότι τυχόν απώλεια του σήματος, θα οδηγήσει αυτόματα τον αντίπαλο στην εφαρμογή δευτερευόντων τρόπων καθοδήγησης και πλοήγησης. Πέραν τούτου, η ξαφνική απώλεια σήματος θα οδηγήσει τον αντίπαλο και στην ενεργοποίηση κατάλληλων συστημάτων Ηλεκτρονικού Πολέμου, όπου θα εντοπίσουν την πηγή της παρεμβολής του σήματος, με αποτέλεσμα η όλη παρεμβολή να τίθεται σε κίνδυνο.

Μια επιδέξια εξαπάτηση του σήματος ωστόσο, τόση ώστε το GPS να έχει σφάλμα άνω των 200 μέτρων λόγου χάριν, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Η εξαπάτηση ("spoofing") είναι ένας συνδυασμός αποστολής εσφαλμένων θέσεων  και παρεμβολής προς τον αντίπαλο δέκτη. Κατ'αυτόν τον τρόπο το Ο-Σ που χρησιμοποιεί GPS, αν και είναι λειτουργικό, επί της ουσίας είναι αναποτελεσματικό. Επίσης η τεχνική spoofing αν εφαρμοστεί σωστά, δεν μπορεί να εντοπιστεί από τον αντίπαλο με αποτέλεσμα να μην ξέρει τίποτα. Η πιο αποτελεσματική παραλλαγή της παραπάνω τεχνικής ονομάζεται «χαλαρή υποβάθμιση» η οποία εφαρμόζει προσεκτικά διαχειριζόμενες, αυξανόμενες μετατοπίσεις στο ψεύτικο σήμα GPS, έτσι ώστε σταδιακά αυτές να περάσουν απαρατήρητες. 

Χαρακτηριστικά παραδείγματα εξαπάτησης αποτελούν τα κάτωθι. Το πρώτο παράδειγμα είναι το 2011, όταν το Ιράν ισχυρίστηκε ότι είχε εξαπατήσει το GPS από ένα αμερικανικό UAV τύπου RQ-170 Sentinel και το προσγέιωσε σε Ιρανική αεροπορική βάση. Το δεύτερο παράδειγμα είναι το 2017, όπου 20 εμπορικά πλοία που έπλεαν κοντά στο ρωσικό λιμάνι Νοβόροσισκ (Novorossiysk) στη Μαύρη Θάλασσα, διαπίστωσαν ότι η θέση τους είχε μετατοπιστεί στο Αεροδρόμιο Γέλεντζικ (Gelendzhik) που βρισκόταν 30χλμ πιο μακρυά. 

Oι παρεμβολείς GPS είναι φθηνοί στην απόκτηση και εύκολοι στην χρήση, κάτι το οποίο κάνει το GPS τουλάχιστον αναξιοπτιστο για στρατιωτική χρήση.

ΑΝΤΙ-ΑΝΤΙΜΕΤΡΑ

ΕΠΙΓΕΙΟΙ ΨΕΥΔΟ-ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ (PSEUDOLITES).

Ο πρώτος τρόπος αντιμετώπισης των τεχνικών παρεμβολής του GPS είναι η δημιουργία ενός δικτύου επίγειων και εναέριων ψευδο-δορυφόρων, όπου θα εκπέμπουν και θα μεταδίδουν το ίδιο σήμα όπως και οι κανονικοί GPS δορυφόροι. Αποτέλεσμα είναι οι δέκτες GPS να λαμβάνουν δεδομένα για τη θέση τους από τους ψευδο-δορυφόρους. Ο τρόπος αυτός όμως ενέχει ορισμένα πλεονεκτήματα αλλά κι ορισμένα μειονεκτήματα.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

• Το σήμα είναι κατά πολύ ισχυρότερο από αυτό των κανονικών δορυφόρων.
• Λόγω του δυνατότερου σήματος, η παρεμβολή είναι πιο δύσκολη και περίπλοκη.
• Δεν απαιτούνται νέοι δέκτες GPS, διότι οι ψευδο-δορυφόροι εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος με τους κανονικούς δορυφόρους.
• Πλέον υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του GPS και σε σημεία όπου πριν δεν γινόταν, όπως χαράδρες και εντός αστικού ιστού.

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

• Συνεχίζουν να είναι ευάλωτα τα Ο-Σ σε παρεμβολές και εξαπατήσεις.
• Η εμβέλεια είναι περιορισμένη λίγα χιλιόμετρα μακρυά από τον ψευδο-δορυφόρο.

ΚΕΡΑΙΕΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΝ

Ένας άλλος τρόπος εύρεσης θέσης και καθοδήγησης βαζίζεται στην εκμετάλλευση των πολιτικών κεραιών κινητής τηλεφωνίας και τηλεοράσεων οι οποίες υπάρχουν παντού. Αυτός ο τρόπος έχει όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ψευδο-δορυφόρων, με επιπλέον μειονεκτήματα όμως τα εξής:

• Χαμηλότερης ακρίβειας σήμα.
• Οι κεραίες μπορούν εύκολα να εξουδετερωθούν επειδή είναι στατικές.
• Απαιτούνται νέοι δέκτες που θα επεξεργάζονται τα δεδομένα που θα περιέχει το σήμα.

Κανένα Αντι-αντίμετρο GPS δεν ξεφεύγει από μία καλά σχεδιασμένη παρεμβολή, ειδικά από ένα επιδέξιο spoofing.

Υπάρχουν κι άλλων ειδών αντι-αντίμετρα, όπως οι εικονικές "ασπίδες προστασίας" (GPS-shields) έναντι των παρεμβολών GPS, αλλά δεν αναφέρονται διότι ούτε αυτές δεν προστατεύουν αποτελεσματικά από ένα επιδέξιο "spoofing".

ΧΩΡΙΣ GPS ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ...

Οι Ένοπλες Δυνάμεις τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας χρησιμοποιούν το GPS στα εξής όπλα κι οπλικά συστήματα:

• Ως κύριο σύστημα πλοήγησης-ναυσιπλοίας στα πλοία τους.
• Ως σύστημα πλοήγησης στα αεροσκάφη τους.
• Ως σύστημα καθοδήγησης για τις κατευθυνόμενες ρουκέτες των ΠΕΠ καθώς και σε αρκετούς πυραύλους αέρος-εδάφους, ειδικά όσοι είναι μεγάλου βεληνεκούς.
• Ως κύριο σύστημα κατεύθυνσης των ολοκληρωμένων συστημάτων τάξης και προσανατολισμού των οπλικών συστημάτων τους (Pzh-2000-M109-T155 Firtina-SHORADS κοκ).

Αναφέρθηκαν μόνο ορισμένες εφαρμογές του GPS κι από τις δύο ένοπλες δυνάμεις, διότι για να αναφερθούν όλες θα χρειαστεί ολόκληρο ξεχωριστό άρθρο. Το ερώτημα όμως που απορρέει από τα παραπάνω, είναι το εξής:  

Ποιο συμφέρει περισσότερο το περιβάλλον χωρίς GPS;

Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση βρίσκεται σε μια γενικότερη κατηγορία απαντήσεων, η οποία είναι πως οι παρεμβολές όλων των ειδών συμφέρουν πιο πολύ αυτόν που:

1. Δρα στον δικό του χώρο.
2. Αμύνεται.
3. Έχει ποιοτικό και αριθμητικό μειονέκτημα.
4. Είναι καλύτερα εκπαιδευμένος και προετοιμασμένος γι'αυτό το ενδεχόμενο (των παρεμβολών).

Συνεπώς η πρώτη περίπτωση συμφέρει ξεκάθαρα την Ελλάδα, διότι οι ΕΕΔ θα επιχειρούν σε δικιά τους θάλασσα κι έδαφος, με αποτέλεσμα να γνωρίζουν καλύτερα τον χώρο δράσης τους, και να μπορούν να εκμεταλλευθούν το φίλιο έδαφος αναπτύσσοντας εναλλακτικούς τρόπους πλοήγησης κι επικοινωνιών όπως κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ενσύρματα δίκτυα κι αρκετά άλλα, που δεν είναι της παρούσης.

Οι ΕΕΔ θα επιχειρούν σε δικιά τους θάλασσα κι έδαφος, με αποτέλεσμα να γνωρίζουν καλύτερα τον χώρο δράσης τους, και να μπορούν να εκμεταλλευθούν το φίλιο έδαφος αναπτύσσοντας εναλλακτικούς τρόπους πλοήγησης κι επικοινωνιών όπως κεραίες κινητής τηλεφωνίας, ενσύρματα δίκτυα κ.λ.π.

Η δεύτερη περίπτωση είναι και πάλι υπέρ των ΕΕΔ, διότι οι ΤΕΔ ως επιτηθέμενες έχουν μεγαλύτερες ανάγκες σε βολές ακριβείας όπως λόγου χάριν έναντι του Ελληνικού δικτύου αεράμυνας, των Ελληνικών εγκαταστάσεων και των Ελληνικών Σταθμών Διοικήσεως. Εξάλλου ο επιτηθέμενος είναι αυτός που πρέπει να εξουδετερώσει ή να καταστρέψει την όποια ισχύ και δομή του αμυνόμενου, προτού διεξάγει τον απαιτούμενο ελιγμό.

Η τρίτη περίπτωση συμφέρει και πάλι τις ΕΕΔ, καθώς μπορεί ποιοτικά να είναι ισάξιες με τις ΤΕΔ (αν όχι ανώτερες), υστερούν όμως σε αριθμούς.

Τέλος, κι εδώ είναι που το άρθρο θέλει να καταλήξει, όποιος μπορεί να λειτουργήσει σε καθεστώς ολοκληρωτικών παρεμβολών στο Αιγαίο, θα μπορεί και να επικρατήσει. Οι ΕΕΔ όσο και να κατακρίνονται, έχουν εντοπίσει εξαρχής αυτό το ενδεχόμενο, κι έχουν λάβει τα κατάλληλα μέτρα. Όσο και να φαίνεται περίεργο, οι ΕΕΔ είναι πρωτοπόρες στον συγκεκριμένο τομέα, δηλαδή στην λειτουργία σε ολοκληρωτικό καθεστώς παρεμβολων. Σε όλες τις ασκήσεις και σε όλες τις προμήθειες που γίνονται, η λειτουργία των Ο-Σ με παρεμβολές είναι πρωταρχικός παράγοντας. Εκεί που άλλες ΕΔ (και οι Τουρκικές), κατήργησαν ή περιόρισαν τους παραδοσιακούς τρόπους πλοήγησης και επικοινωνιών, οι ΕΕΔ συνέχισαν να τους εφαρμόζουν συνδυαστικά με τους σύγχρονους. Κι ο νοών νοείτω. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Υπάρχουν και οι ιθύνοντες έχουν γνώση επ'αυτού.

Οι ΕΕΔ συνέχισαν να τους εφαρμόζουν κλασικούς τρόπους πλοήγησης κι επικοινωνιών,
συνδυαστικά με τους σύγχρονους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα Τουρκικά UAV, καθώς και σχεδόν όλα τα stand-off όπλα τους όπως ρουκέτες ΠΕΠ και πύραυλοι Α-Ε βασίζονται στο GPS για την καθοδήγησή τους προς τον στόχο. Ας φανταστούμε λοιπόν τις ΕΕΔ να έχουν από έναν παρεμβολέα, φθηνό στην απόκτηση και εύκολο στη χρήση, σε κάθε κύρια εγκατάσταση (ραντάρ/ αεροδρόμια/ Σταθμούς Διοικήσεως κοκ). Κι αυτοί οι παρεμβολείς να εξαπατούν το GPS των UAV και των όποιων όπλων Α-Ε, με αποτέλεσμα να πηγαίνουν χιλιόμετρα μακρυά από τους στόχους τους, σε προκαθορισμένους χώρους όπου δεν θα υπάρχει παρουσία φιλίων στρατιωτικών τμημάτων ή πολιτών . Κι αυτό το φανταστικό σενάριο, ας το κάνουμε πραγματικό.

Και το παραπάνω πραγματικό σενάριο, ας το συνδυάσουμε και με την ύπαρξη μιας από τις πιο ισχυρές αεράμυνες στον κόσμο, την Ελληνική. Τα συμπεράσματα δικά σας....

Οι παρεμβολείς GPS μπορούν να εξαπατήσουν τα καθοδηγούμενα όπλα GPS χωρίς να το αντιληφθούν, οδηγώντας τα σε προκαθορισμένους χώρους μακρυά από την απειλούμενη εγκατάσταση.