Η σημασία της Οργάνωσης Εδάφους στις αμυντικές επιχειρήσεις. Tα κωλύματα. (2/3)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε συνέχεια του πρώτου μέρους, θα αναφερθούμε στα κωλύματα, τα οποία ανήκουν στα αμυντικά έργα της Οργάνωσης Εδάφους. Θα ξαναγράψουμε τον ορισμό της οργάνωσης εδάφους, σε περίπτωση που δεν έχετε διαβάσει το προηγούμενο άρθρο.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΔΑΦΟΥΣ

Με την ορολογία "Οργάνωση Εδάφους" αναφερόμαστε σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες κι έργα που αποσκοπούν στην :

• Βελτίωση µιας αµυντικής τοποθεσίας µε ισχυροποίηση της φυσικής ισχύος του εδάφους (προστασία προσωπικού και μέσων).
• Ανάθεση συγκεκριµένων τοµέων βολής κι ευθύνης στα τµήµατα που θα εγκατασταθούν σε αυτή. 
• Επαύξηση της αποτελεσµατικότητας των πυρών του αµυνόµενου. 
• Διευκόλυνση των κινήσεών των φίλιων τμημάτων.
• Εκκαθάριση των τομέων βολής από τυχόν οχυρές θέσεις που μπορεί να εκμεταλλευθεί ο επιτηθέμενος.
• Δυσκολία του εχθρού να κινηθεί απρόσκοπτα προς την αμυντική τοποθεσία (δημιουργία κωλυμάτων - εμποδίων).

Τα έργα οργάνωσης εδάφους χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, με δύο υποκατηγορίες το καθ'ένα κι έχουν ως εξής:

Αναλόγως της πολυπλοκότητας τους:

Μόνιμα Έργα.   Είναι έργα µε τα οποία επιδιώκεται µεγαλύτερη προστασία του προσωπικού και των υλικών, καθώς και η δηµιουργία σοβαρότερων κωλυµάτων από τα ηµιµόνιµα έργα. Η κατασκευή τους απαιτεί ειδικευµένο προσωπικό, µέσα και υλικά. Είναι ευθύνη του Όπλου του Μηχανικού και προορίζονται να χρησιµοποιηθούν για µεγάλη χρονική περίοδο. 

Έργα Εκστρατείας.  Καλούνται τα έργα οργάνωσης εδάφους τα οποία αποτελούν πρόχειρες ή ηµιµόνιµες οργανώσεις στο πεδίο της µάχης, κατασκευάζονται συνήθως από τη στιγμή που αρχίζουν οι πολεµικές επιχειρήσεις ή ελήφθη επαφή µε τον εχθρό. 

Αναλόγως δράσης:

Προστατευτικά έργα. Καλούνται τα πάσης φύσεως έργα του εδάφους όπως πολυβολεία, Α/Τ πυροβολεία, ορύγµατα, σκέπαστρα, Σταθµοί ∆ιοικήσεως κλπ, µε τα οποία επιδιώκεται η προστασία του προσωπικού, των µέσων πυρός και παρατήρησης καθώς και των υλικών, από τα πυρά του εχθρού.

Κωλύματα.  Καλούνται τα έργα που αποτελούν εμπόδια τεχνητά ή φυσικά και έχουν σκοπό να παρεµποδίσουν, να εκτρέψουν, να αποδιοργανώσουν, να επιβραδύνουν και να απαγορεύσουν τις κινήσεις του εχθρού βοηθόντας έτσι στην καταστροφή του. Είναι κάθε φυσικό ή τεχνητό εδαφικό χαρακτηριστικό, που σταµατά ή εµποδίζει τη στρατιωτική κίνηση. 

Στο προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε εκτενώς στα προστατευτικά έργα, πλην των σκεπάστρων, ενώ σε αυτό θα αναφερθούμε στα κωλύματα και τη σημασία τους στο σημερινό πεδίο της μάχης.

ΚΩΛΥΜΑΤΑ

Ορισμός: Kώλυµα είναι οποιοδήποτε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του εδάφους, κατάσταση του υπεδάφους, κλιµατολογικές συνθήκες ή τεχνητό αντικείµενο (τα πάντα δηλαδή πλην των πυρών), που χρησιµοποιείται για να διακόψει, να επιβραδύνει ή να εκτρέψει µια εχθρική κίνηση.  (ΕΕ 10-30).

Σκοπός οποιασδήποτε φύσης κωλύµατος είναι να συµβάλει στην καταστροφή του εχθρού µε:

1.   Καθυστέρηση αυτού από τα πυρά άµυνας.
2.   Αποδιοργάνωση του σχεδίου επίθεσής του.
3.   Περιορισµό της ικανότητας ελιγµών του.
4.  Εξαναγκασµό του να συγκεντρωθεί σε ΄περιορισμένους χώρους, όπου είναι δυνατό να εξαπολυθεί επιτυχημένη αντεπίθεση.
5. Επιβολή  µεγάλης κατανάλωσης πυροµαχικών στα τεθωρακισµένα οχήµατα του αντιπάλου, προς διάνοιξη διαδρόµου δια µέσου των κωλυµάτων ή τεράστιας κατανάλωσης καυσίµων για να ακολουθήσουν παρακαµπτήριες οδούς.

Με απλά λόγια, τα κωλύματα πρέπει να καλύπτονται με πυρά, να είναι ανθεκτικά, και να ταλαιπωρούν τον επιτηθέμενο. Ταυτόχρονα όμως, δεν πρέπει να περιορίζουν τα πεδία βολής του αμυνόμενου, να παρέχουν θέσεις κάλυψης στον επιτηθέμενο (εχθρό), ή να αποκαλύπτουν τυχόν στοιχεία της αμυντικής τοποθεσίας (θέσεις άμυνας).

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου τα κωλύματα συμβάλουν
 στην αποδιοργάνωση του εχθρικού σχεδίου επίθεσης.

Θέση και Απόκρυψη Κωλυµάτων

Υπάρχουν μερικοί "κανόνες" που διέπουν την όλη φιλοσοφία των κωλυμάτων, πέραν των αρχών που αναπτύξαμε πιο πάνω. Μερικοί από αυτούς τους "κανόνες" είναι οι παρακάτω:

1. ∆ιάκενα ή διάδροµοι πρέπει να προβλέπονται σε όλες τις ζώνες κωλυµάτων για να επιτρέπουν τη δίοδο των φίλιων τµηµάτων. Εξαιρετική σηµασία έχει να µην παρεµποδίζεται το σχέδιο των αντεπιθέσεων από φίλια αμυντικά κωλύµατα.2. Τα διάκενα και οι διάδροµοι πρέπει να αποκρύπτονται επιµελώς από την επίγεια ή την εναέρια παρατήρηση, να επισηµαίνονται και αναφέρονται κατάλληλα.
3. Εικονικά κωλύµατα πρέπει να χρησιµοποιούνται οπουδήποτε είναι δυνατόν, ως πρόσθετο µέτρο προς εξαπάτηση και καθυστέρηση του εχθρού.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΩΛΥΜΑΤΩΝ

Τα κωλύματα διαχωρίζονται σε 2 κατηγορίες, με 2 υποκατηγορίες η κάθεμία, κι έχουν ως εξής:

Από άποψη κατασκευής:

Φυσικά Κωλύματα: Είναι τα από τη φύση τους υπάρχοντα κωλύµατα όπως χαράδρες, χείµαρροι, ποτάμια, έλη, λίμνες, ακτές, δάση, κατοικημένοι τόποι κλπ, τα οποία χωρίς κάποια παρέμβαση ή µετά από ορισμένη διευθέτηση µπορούν να αποτελέσουν κώλυµα κατά προσωπικού (ή Α/Τ), ανάλογα µε το είδος τους.

Τεχνητά Κωλύματα: Όπου δεν υπάρχουν φυσικά κωλύµατα ή όπου τα υπάρχοντα φυσικά κωλύματα δεν κρίνονται ικανοποιητικά, κατασκευάζονται µε τη βοήθεια τεχνικών µέσων, τεχνητά κωλύµατα όπως τάφροι, ναρκοπέδια παντός τύπου, συρµατοπλέγµατα, παντός είδους κατασκευές ως εμπόδια, έχινοι, αυτοσχέδιες εκρήξεις, κρατήρες  κλπ.

Από επιχειρησιακής άποψης:

Τακτικά Κωλύματα: Εϊναι κωλύματα που συμβάλλουν στην επιχτυχή εκτέλεση της αποστολής ενός τμήματος. Πρέπει να καλύπτονται από φίλια πυρά για να μπορούν να αποδώσουν τα μέγιστα. Επίσης, πρέπει να διαθέτουν και κάποια καλά φυλασσόμενα "διάκενα", μέσα από τα οποία θα μπορούν να διέλθουν τα φίλια τμήματα.

Μη Τακτικά Κωλύματα: Είναι κωλύματα που συνήθως δημιουργούνται αρκετά πιο πίσω, και χρησιμεύουν για την προστασία εγκαταστάσεων από δολιοφθορές, καθώς και την αστυνόμευση υπόπτων πολιτών ή αιχμαλώτων.

Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε μόνο στα τεχνητά-τακτικά Κωλύματα (ΤΤ/Κ), λόγω περιορισμένου χώρου, κι επειδή είναι και τα πιο σύνθετα τόσο από οργανωτικής, όσο κι από κατασκευαστικής άποψης.

Επίδραση κωλυμάτων στον εχθρικό ελιγμό.

Συρματόπλεγμα από ακιδωτό σύρμα (ή κονσερτίνα)

Το συρματόπλεγμα από ακιδωτό σύρμα είναι ένας τύπος τεχνικού κωλύματος, με κύριο σκοπό την παρεμπόδιση κίνησης πεζοπόρων τμημάτων και τροχοφόρων οχημάτων, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα κι ερπυστριοφόρων. Aν και ταπεινό μέσο, παρόλ'αυτά είναι ανεκτίμητης αξίας, και χρησιμοποιείται από όλους τους στρατούς και σε όλες τις αμυντικές επιχειρήσεις.

Κι αυτό με τη σειρά του χωρίζεται σε 3 κατηγορίες.

Τριπλή κονσερτίνα. Η κονσερτίνα είναι ένα είδος κωλύματος από ακιδωτό συρματόπλεγμα,
που αναπτύσσεται πολύ γρήγορα ακόμα κι από μη εκπαιδευμένο προσωπικό.

  

Τακτικά συρματοπλέγτματα. Είναι τα συρμτοπλέγματα που τοποθετούνται μπροστά από την αμυντική διάταξη (και κατά μήκος αυτής) κι έχουν ως σκοπό να καθηλώσουν τον εχθρό, ή να τον εμποδίσουν να ακροβολιστεί.

Προστατευτικά συρματοπλέγματα. Τοποθετούνται 40-100 μέτρα γύρω από ένα αμυνόμενο τμήμα (συνήθως Διμοιρίας), κι έχει ως σκοπό:

• Να εμποδίσει τον εχθρό να πλησιάσει πιο κοντά και να χρησιμοποιήσει χειροβομβίδες.
• Να προστατέυσει το αμυνόμενο τμήμα από ξαφνικές εφόδους.

Επίσης προστατευτικά συρματοπλέγματα τοποθετούνται και πάνω από τεχνητά σκέπαστρα, με σκοπό να εμποδίζουν τυχόν διέλευση φιλίων ή εχθρικών οχημάτων, το οποίο θα είχε σαν αποτέλεσμα την κατεδάφιση του σκεπάστρου.

Ανάπτυξη πορστατευτικού ακιδωτού συρματοπλέγματος από Ομάδα Μηχανικού του στρατού των ΗΠΑ.

Συμπληρωματικά συρματοπλέγματα. Τοποθετούνται όταν υπάρχει διαθέσιμος χρόνος, κυρίως για να παραπλανήσουν τον εχθρό για το που βρίσκεται η φίλια αμυντική τοποθεσία.

Η τοποθέτηση ακιδωτού προστατευτικού συρματοπλέγματος (γύρω από τον χώρο δράσης της Διμοιρίας), είναι από τις πρώτες εργασίες που πρέπει να αναθέσει ο Διμοιρίτης, από την στιγμή που η Διμοιρία έχει φθάσει στον χώρο όπου θα αμυνθεί.

 Κωλύματα από κορμούς ξύλων (κορμοξυλεία)

Κορμοξυλεία, που λειτουργεί ως Α-Τ κώλυμα διέλευσης οδού.

Σε περιοχές όπου υπάρχουν δέντρα, είναι πιθανόν να απαιτηθεί το κόψιμο τους, το οποίο πέραν της δημιουργίας καλών πεδίων βολής, βοηθάει και στη δημιουργία κωλυμάτων. Οι κομμένοι κορμοί δέντρων μπορούν κάλλιστα να αποκόψουν οδούς και στενές διελεύσεις, κάνοντας το έργο των εχθρικών μηχανοκίνητων σχηματισμών ιδιαίτερα δύσκολο. Απαιτείται όμως αρκετός χρόνος κι αρκετή ποσότητα ξυλείας για την δημιουργία τέτοιων κωλυμάτων. Επίσης, απαιτείται και η ενίσχυσή του παραπάνω κωλύματος και με κονσερτίνα (από την μεριά όπου αναμένεται ο εχθρός), για να μην αποτελέσει θέση κάλυψης για τον επιτηθέμενο. 

Ο συνδυασμός κονσερτίνας και ξυλείας, αποτελεί κώλυμα τόσο κατά προσωπικού, όσο και Α/Τ.

 

Τάφροι

Τραπεζοειδής τάφρος στη Συρία, για την παρεμπόδιση των αρμάτων του Τουρκικού Στρατού.

Η τάφρος είναι συνεχόμενη τομή του εδάφους, η οποία ανάλογα του βάθους και του πλάτους της, δύναται να ανακόψει την πορεία κάθε τύπου οχημάτων. Για την δημιουργία Οι κατηγορίες των τάφρων στην εικόνα που ακολουθεί. Σημειώνεται, πως οι τάφροι (όπως κι όλα τα κωλύματα), πρέπει να είναι παραλλαγμένα με υλικά του εδάφους, για να επιτυγχάνουν τον απόλυτο αιφνιδιασμό.

Είδη τάφρων.

Κρατήρες

Ο κρατήρας δημιουργείται μέσω ελεγχόμενης έκρηξης η οποία γίνεται για να καταστραφεί ένα μέρος μιας οδού, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να περάσουν οχήματα.

Εχίνοι

Είναι μεταλλικά εμπόδια, αποτελούμενα από τρεις σιδηρογωνίες 2 μέτρων η κάθεμία. Λόγω της κεκλιμένης τοποθέτησης του, το ύψος του εχίνου κυμαίνεται στο 1-1,5 μέτρο. Είναι κατάλληλα κυρίως για άμυνα επί της ακτής.

Χαλύβδινος Εχίνος.

Μεταλλικές ακίδες

Είναι σιδερογωνιές κατάλληλα διαµορφωµένες στην άκρη ώστε να είναι επαρκώς αιχµηρές, προκειµένου να µπορούν να διατρήσουν πνευστά σκάφη, οι οποίες στη βάση συγκολλούνται σε µεταλλικό πλαίσιο. Η κατασκευή είναι απλή στη δηµιουργία και ελαφριά ώστε να µπορεί να µεταφερθεί από δυο άνδρες. Τα µεταλλικά µέρη µπορούν να προέρχονται από υπάρχοντα υλικά (π.χ. παλιά κρεβάτια), µειώνοντας στο ελάχιστο το κόστος κατασκευής.  

Μεταλλικές ακίδες από κρεβάτια που κρίθηκαν ΠΟΕ.

Εμπόδια από σκυρόδεμα (τετράεδρα- κύλινδροι κοκ)

Εϊναι εμπόδια τα οποία είναι μεγάλου βάρους (>5τ) κι αντοχής, και φτιάχνονται όταν υπάρχει χρόνος, στο σημείο που πρόκειται να τοποθετηθούν. Αν συνδυαστούν με συρματόπλεγμα, τότε αποτελούν κωλύματα Κ/Π και Α-Τ.

Ναρκοπέδια

Ειναι ίσως τα πιο δύσκολο και αποδοτικό κώλυμα, διότι αποτελεί ταυτόχρονα και όπλο που μπορεί να εξουδετερώσει τον εχθρο, σε περίπτωση που επιχειρήσει να το διέλθει.

Υπάρχουν διαφόρων ειδών ναρικοπέδια, τόσο σε διαστάσεις, όσο και σε τύπους χρησιμοποιούμενων ναρκών, αλλά η ανάλυση των ναρκοπεδίων και των ναρκών απαιτεί ξεχωριστό άρθρο, το οποίο θα γίνει μελλοντικά.

Επιγραμματικά, ένα ναρκοπέδιο 200 μέτρων (π.χ.), με την άμεσο υποστήριξη ενός στοιχείου Α-Τ, μιας ομάδας ΠΖ κι ενός στοιχείου πολυβόλου, ισοδυναμεί με την άμυνα της συγκεκριμένης περιοχής από έναν ολόκληρο Λόχο. Με λίγα λόγια, το ναρκοπέδιο χρησιμοποιείται για να προστατέψει πιθανούς επικίνδυνους χώρους διάρηξης της αμυντικής τοποθεσίας, για οικονομία δυνάμεων, και για να αναγκάσει τον εχθρό να διέλθει από συγκεκριμένους χώρους καταστροφής.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να καταδείξει πως η επιτυχής έκβαση μιας επιχείρησης (ή ακόμα και του πολέμου), βασίζεται πρωτίστως στην οργάνωση εδάφους, και στη συνέχεια στην ισχύ πυρός. Όποιος οργανώσει πιο κατάλληλα το "έδαφος", θα νικήσει, ακόμα κι αν διαθέτει πιο μικρές δυνάμεις.

Όσον αφορά τα κωλύματα, η κατάλληλη κι έγκαιρη ανάπτυξη τους, τα καθιστούν θανάσιμη απειλή για τον επιτηθέμενο. Σε περίπτωση δε που καλύπτονται κι από πυρά και είναι σωστά παραλλαγμένα,. τότε αποτελούν πραγματικά απροσπέλαστο εμπόδιο.

Για παράδειγμα, αν μια αμυνόμενη Διμοιρία, έχει κατάλληλα κωλύματα όπως συρματοπλέγματα, ναρικοπέδια, εμπόδια επί οδών, πλημυρρισμένες εκτάσεις κοκ, τότε αναγκάζει τον επιτηθέμενο να διαθέσει πολύ περισσότερες δυνάμεις. Σε αρκετές περιπτώσεις, ακόμα και αναλογίες 5-7:1 υπέρ του επιτηθέμενου, ίσως να μην είναι αρκετές για την διάρρηξη μιας αμυντικής τοποθεσίας που είναι γεμάτη με κωλύματα. 

Συνεπώς, η άμυνα μιας τοποθεσίας από Διμοιρία, χωρίς την ύπαρξη κωλυμάτων, είναι άμυνα Διμοιρίας, ενώ με την ύπαρξη (αρκετών) κωλυμάτων, ισοδυναμεί με την άμυνα ενός ολόκληρου Τάγματος (επί της ουσίας).

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα κωλύματα είναι ένας ξεχασμένος κι όχι τόσο λαμπερός τομέας, με αποτέλεσμα να μην γίνονται εκτενή άρθρα. Η σημασία τους όμως είναι πρωταρχικής σημασίας για τις επιχειρήσεις (ανέκαθεν ήταν). Από τις πρώτες ερωτήσεις ενός Δκτη τμήματος που  αναλαμβάνει μια τοποθεσία, είναι η υποστήριξη σε κωλύματα (συμπ. το έδαφος). Ίσως και η πρώτη.

Ο Ελληνικός Στρατός το 1940-41, πέρα από τον απερίγραπτο ηρωισμό του προσωπικού του, διέθετε και εξαιρετικό σχεδιασμό κωλυμάτων, κάτι το οποίο μείωσε σε μεγάλο βαθμό την εχθρική τεχνολογική και αριθμητική υπεροχή.

Χαρακτηριστική εναπόθεση-τοποθέτηση κωλυμάτων επί της ακτής. Αν συνδυαστεί με επαρκή και ισχυρή κάλυψη πυρών και ανασχέσεων, τότε οποιαδήποτε απόβαση είναι καταδικασμένη.