Η σημασία της Οργάνωσης Εδάφους στις αμυντικές επιχειρήσεις.(1/3)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΟΡΙΣΜΟΙ

H οργάνωση εδάφους αποτελεί τμήμα της Οργάνωσης Μάχης, και είναι μία κρίσιμη πτυχή των χερσαίων επιχειρήσεων, που στον Ελληνικό τύπο μελετάται σπάνια, για να μην πούμε καθόλου. Αποτελεί κατά πολλούς κάτι ξεπερασμένο, και μικρής τακτικής σημασίας. Αυτοί όμως που έχουν εις βάθος γνώση, γνωρίζουν πως η σωστή οργάνωση και εκμετάλλευση του εδάφους είναι η διαφορά μεταξύ ήττας και νίκης, ειδικά για δυνάμεις που αμύνονται έναντι υπέρτερων δυνάμεων. Με την ορολογία "Οργάνωση Εδάφους" αναφερόμαστε σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες κι έργα που αποσκοπούν στην :

• Βελτίωση µιας αµυντικής τοποθεσίας µε ισχυροποίηση της φυσικής ισχύος του εδάφους (προστασία προσωπικού και μέσων).
• Ανάθεση συγκεκριµένων τοµέων βολής κι ευθύνης στα τµήµατα που θα εγκατασταθούν σε αυτή. 
• Επαύξηση της αποτελεσµατικότητας των πυρών του αµυνόµενου. 
• Διευκόλυνση των κινήσεών των φίλιων τμημάτων.
• Εκκαθάριση των τομέων βολής από τυχόν οχυρές θέσεις που μπορεί να εκμεταλλευθεί ο επιτηθέμενος.
• Δυσκολία του εχθρού να κινηθεί απρόσκοπτα προς την αμυντική τοποθεσία (δημιουργία κωλυμάτων - εμποδίων).

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΓΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΕΔΑΦΟΥΣ

Τα έργα οργάνωσης εδάφους χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, με δύο υποκατηγορίες το καθ'ένα κι έχουν ως εξής:

Αναλόγως της πολυπλοκότητας τους:

• Μόνιμα Έργα.   Είναι έργα µε τα οποία επιδιώκεται µεγαλύτερη προστασία του προσωπικού και
  των υλικών, καθώς και η δηµιουργία σοβαρότερων κωλυµάτων από τα ηµιµόνιµα έργα. Η κατασκευή τους απαιτεί ειδικευµένο προσωπικό, µέσα και υλικά. Είναι ευθύνη του Όπλου του Μηχανικού και προορίζονται να χρησιµοποιηθούν για µεγάλη χρονική περίοδο.  
• Έργα Εκστρατείας.  Καλούνται τα έργα οργάνωσης εδάφους τα οποία αποτελούν πρόχειρες ή ηµιµόνιµες οργανώσεις στο πεδίο της µάχης, κατασκευάζονται συνήθως από τη στιγμή που αρχίζουν οι πολεµικές επιχειρήσεις ή ελήφθη επαφή µε τον εχθρό. 

Αναλόγως δράσης:

• Προστατευτικά έργα. Καλούνται τα πάσης φύσεως έργα του εδάφους όπως πολυβολεία, Α/Τ πυροβολεία, ορύγµατα, σκέπαστρα, Σταθµοί ∆ιοικήσεως κλπ, µε τα οποία επιδιώκεται η προστασία του προσωπικού, των µέσων πυρός και παρατήρησης καθώς και των υλικών, από τα πυρά του εχθρού.
• Κωλύματα.  Καλούνται τα έργα που αποτελούν εμπόδια τεχνητά ή φυσικά και έχουν σκοπό να παρεµποδίσουν, να εκτρέψουν, να αποδιοργανώσουν, να επιβραδύνουν και να απαγορεύσουν τις κινήσεις του εχθρού βοηθόντας έτσι στην καταστροφή του. Είναι κάθε φυσικό ή τεχνητό εδαφικό χαρακτηριστικό, που σταµατά ή εµποδίζει τη στρατιωτική κίνηση.  

Τα κυριότερα έργα οργάνωσης εδάφους είναι τα κάτωθι:

1. Ορύγματα μάχης.
2. Θέσεις ομαδικών όπλων (πολυβολεία-ολμοβολεία-πυροβολεία-φωλεές Α-Τ κοκ).
3. Ορύγματα Επικοινωνιών.
4. Ενεργητικά σκέπαστρα.
5. Παθητικά σκέπαστρα.
6. Κωλύματα.
7. Διευθετήσεις πεδίων βολής.
8. Έργα Επικοινωνιών.
9. Έργα παραλλαγής.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΜΥΝΤΙΚΩΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΩΝ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΟΧΥΡΩΣΗΣ ΤΟΥΣ

Πρόχειρα Οργανωμένη: Σε αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχουν βαθειά ορύγματα και σκέπαστρα για τα μαχόμενα τμήματα, αλλά έχουν προκαθορισθεί οι θέσεις τάξεως τους, έχουν σκαφτεί ταχύσκαπτα ατομικά ορύγματα, έχουν ανατεθεί τομείς βολής, κι ενδεχομένως έχουν αναπτυχθεί κωλύματα όπως συρματόπλεγμα και ναρκοπέδια. Αυτός ο τρόπος οργάνωσης εκτελείται όταν ο διαθέσιμος χρόνος είναι 2-24 ώρες*.

Πλήρως Οργανωμένη: Είναι τοποθεσία που διαθέτει επιµελή διάταξη των όπλων άµυνας, πλήρες σχέδιο πυρός, ισχυρά κωλύµατα και βαθειά ατομικά ορύγµατα. Δεν διαθέτει όμως σκέπαστρα, μεγάλα ορύγματα και ολμοβολεία - πυροβολεία . Αυτός ο τρόπος οργάνωσης εκτελείται όταν ο διαθέσιμος χρόνος είναι 24-72 ώρες*.

Ισχυρά Οργανωμένη:  Είναι τοποθεσία που διαθέτει κάθε έργο αμυντικής οργάνωσης εδάφους συμπεριλαμβανομένων πυροβολείων, ολμοβολείων, σκεπάστρων, εκτεταμένων κωλυμάτων, και γενικά όλη την απαραίτητη οργάνωση που απαγορεύει στον επιτηθέμενο την διέλευση του μέσα από αυτήν. Τα σημαντικότερα προστατευτικά έργα (πυροβολεία - ολμοβολεία κοκ), είναι δυνατόν να έχουν κατασκευαστεί από σκυρόδεμα. Αυτός ο τρόπος οργάνωσης εκτελείται όταν ο διαθέσιμος χρόνος είναι άνω των 72 ωρών*.

Οχυρωμένη: Είναι τοποθεσία που έχει οργανωθεί από τον καιρό της ειρήνης και περιλαμβάνει ο,τι και η ισχυρά οργανωμένη τοποθεσία, με την διαφορά ότι όλα σχεδόν τα έργα είναι κατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα.

*Σημείωση: Με την υποστήριξη του Μηχανικού σε μέσα και συμβούλους, οι χρόνοι είναι μικρότεροι.

Aν και οι δύο τελευταίες κατηγορίες είναι οι καλύτερες όσον αφορά την παρεχόμενη προστασία, εντούτοις παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση στον εχθρό, με συνέπεια να τις αποφύγει και να τις υπερκεράσει. Συνεπώς ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω είναι η καλύτερη λύση. 

Αυτοί που έχουν εις βάθος γνώση, γνωρίζουν πως η σωστή οργάνωση και εκμετάλλευση του εδάφους είναι η διαφορά μεταξύ ήττας και νίκης, ειδικά για δυνάμεις που αμύνοτναι έναντι υπέρτερων δυνάμεων.

Ορύγματα Μάχης

Το ορυγμα μάχης είναι μια τρύπα στο έδαφος συγκεκριμένων διαστάσεων κι αναλόγως του διαθέσιμου χρόνου, και η δημιουργία του αποτελεί πρωταρχικό μέλημα του κάθε τμήματος που θα παραμείνει σε μια περιοχή για διάρκεια μεγαλύτερη των 2 ωρών. Τα ατομικά ορυγματα χωρίζονται σε ταχυσκαπτα, βαθειά ατομικά, βαθειά 2 ατόμων και σε χαρακώματα. 

Ταχύσκαπτα ορύγματα (ή Ορύγματα πρηνούς θέσης ή πρόχειρα ατομικά ορύγματα)

Τα ταχύσκαπτα ορύγματα είναι ορθογώνιες "τρύπες" με βάθος 20-50 εκατοστών, και μήκος-πλάτος κατάλληλο για να χωρέσει να ξαπλώσει ο στρατιώτης. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν θέσεις μάχης (Βολή φορητού οπλισμού), θέσεις ανάπαυσης και θέσεις κάλυψης από εχθρικά πυρά. Προσφέρουν επαρκή κάλυψη από πυρά ευθυτενους τροχιάς (φορητός οπλισμός, πολυβόλα, κοκ), αλλά όχι κι από καμπύλης (βλήματα όλμων και ΠΒ). Δημιουργούνται όταν το έδαφος είναι εξαιρετικα βραχωδες και δεν υπάρχει υποστήριξη του ΜΧ, ή/και όταν ο χρόνος οργάνωσης εδάφους είναι εξαιρετικά περιορισμένος. Ο μέσος χρόνος για την δημιουργία ενός ταχυσκαπτου από ένα άτομο είναι 20 λεπτά έως 1 ωρα, και είναι το ελάχιστο που πρέπει να κάνει ένα στρατιωτικό τμήμα για να προστατευτεί. 

Τα ταχύσκαπτα ορύγματα χρησιμεύουν και σαν θέσεις ανάπαυσης.

Τα ταχύσκαπτα ορύγματα δημιουργούνται όταν ο χρόνος για οργάνωση εδάφους είναι εξαιρετικά περιορισμένος.

Ατομικα ορυγματα

Τα βαθειά ατομικα ορυγματα είναι σχήματος τετραγώνου μικρών διαστασεων, αλλά μεγαλυτερου βάθους που επιτρέπουν στον στρατιώτη να βάλλει με το όπλο του σε όρθια σταση και να ακουμπά με τους αγκώνες του στο έδαφος έξω από το ορυγμα. Συνήθως το βάθος του ορυγματος είναι το 60-80% του ύψους του ατόμου που θα το χρησιμοποιήσει. Το ατομικό όρυγμα προστατεύει το προσωπικό από πυρά ευθυτενούς και καμπύλης τροχιάς, αν και από τα τελευταία σε πιο μικρό βαθμό. 

Ατομικό Όρυγμα Μάχης.

Ορυγματα μάχης 2 ατόμων

Τα ορυγματα 2 ατόμων είναι πιο πολύπλοκα και μεγαλύτερων διαστάσεων από τα ατομικά, και χρησιμεύουν κυρίως για θέσεις που χρειάζονται να επανδρωθουν από 2 άτομα όπως θέσεις οι οποίες έχουν 2 τομείς βολής. Στην ουσία είναι 2 ατομικά ορυγματα που επικοινωνούν μεταξύ τους. Το πλεονέκτημα τους έναντι των ατομικών είναι πως είναι πιο άνετα και μπορούν να τοποθετηθούν στο μέσο αυτών πρόχειρα σκεπαστρα. 

Όρυγμα Μάχης 2 ανδρών, με υπερκείμενη κάλυψη (σκέπαστρο) στο μέσο του ορύγματος.

Χαρακώματα

Τα χαρακώματα είναι συνεχόμενες οπές επί του εδάφους, με μήκος που ξεκινάει από δεκάδες μέτρα έως και αρκετά χιλομετρα. Για την γρήγορη δημιουργία τους απαιτείται η συμμετοχή του Μηχανικού.

Τα χαρακώματα, πέρα από την χρήση τους ως ορύγματα μάχης, χρησιμεύουν (κυρίως) και σαν έργα επικοινωνιών μεταξύ των μαχόμενων τμημάτων. 

Πρόχειρο χαράκωμα του Ουκρανικού Στρατού, που χρησιμεέυει στην επικοινωνία ενός πυροβολείου (στο βάθος),
με έναν Σταθμό Διοικήσεως.

Επιμελημένο χαράκωμα, όπου είναι εμφανή τα αντιστηρίγματα.

Θέσεις ομαδικών όπλων. 

Πολυβολεία - φωλεές Α-Τ.

Είναι ορύγματα παρόμοια με αυτά των 2 ανδρών, με τη διαφορά πως έχουν ληφθεί υπόψιν οι μεγαλύτεροι τομείς βολής  σε σύγκριση με τα φορητά όπλα, οι μεγαλύτερες απαιτήσεις σε αποθ.χώρους πυρομαχικών, καθώς κι ο κώνος αερίων (για τα Α-Τ). 

Πολυβολείο μετά από εφαρμογή δικτύου παραλλαγής.

Ολμοβολεία - Πυροβολεία

Χωρίζονται σε υπόγεια και υπέργεια (με βάση το έδαφος) και σε πρόχειρα και επιμελημένα (με βάση την πολυπλοκότητα) . Τα πρώτα (πρόχειρα), είναι απλά ορύγματα που δημιουργούνται δίπλα από τον όλμο και το πυροβόλο, και χρησιμοποιούνται ως μέρος όπου το προσωπικό θα κατευθυνθεί σε περίπτωση προσβολής του από πυρά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα φαίνονται στις παρακάτω εικόνες.

Πρόχειρο ολμοβολείο.

Πρόχειρο υπόγειο ολμοβολείο σε άσκηση σε άσκηση του Σώματος Πεζοναυτών.

Τα επιμελημένα ολμοβολεία-πυροβολεία είναι έργα πιο σύνθετα, που προστατεύουν εκτός από το προσωπικό, και το Οπλικό Σύστημα. Αυτά χωρίζονται σε υπέργεια και υπόγεια με εμφανείς τις διαφορές τους. 

Τα υπέργεια ολμοβολεία-πυροβολεία είναι έργα όπου συσσωρεύεται μεγάλη ποσότητα χώματος  και πετρών (ανάχωμα), πέριξ του Ο-Σ. Σε περίπτωση ύπαρξης χρόνου, είναι δυνατόν να τοποθετηθούν ειδικά τοιχία (blocks) από οπλισμένο σκυρόδεμα σε συνδυασμό με χώμα, κάνοντας έτσι το έργο πιο σταθερό και ασφαλές.

Τα υπόγεια ολμοβολεία-πυροβολεία από την άλλη μεριά, απαιτούν πολύ χρόνο και ειδικά μηχανήματα για την κατασκευή τους, κι επί της ουσίας βάζουν το Ο-Σ μαζί με το προσωπικό μέσα στη Γη, προσφέροντας έτσι περισσότερη προστασία.

Επιμελημένο υπέργειο πυροβολείο δημιουργημένο με ανάχωμα.
(Ρυμουλκούμενο πυροβόλο 155 χιλ. του Αμερικανικού Στρατού στο Ιράκ).

Επιμελημένο υπέργειο πυροβολείο με τοιχία κατασκευασμένα από χώμα και σκυρόδεμα.
(Pzh-2000 του Γερμανικού Στρατού στο Αφγανιστάν).

Πρόχειρα υπέργεια πυροβολεία. (Τ-155 Firtina του Τουρκικού Στρατού). 

Ορύγματα Μάχης Οχημάτων (Τομές)

Είναι τομές (αναχώματα), που αποσκοπούν στην κάλυψη του σκάφους των μαχόμενων οχημάτων (άρματα-ΤΟΜΠ-ΤΟΜΑ,φορείς Α-Τ κοκ), καθώς και στην παθητική προστασία των οχημάτων ΔΜ (φορτηγών γενικής χρήσης, Σταθμών Διοικήσεως κοκ).

Η κάλυψη σκάφους στο μαχόμενο όχημα (εδώ Leo-2HEL του Ε.Σ.), αυξάνει τρομακτικά την προστασία του οχήματος, χωρις να του περιορίζει τους τομείς βολής.

Οι τομές χρησιμοποιούνται και για την παθητική προστασία οχημάτων ΔΜ και Σταθμών Διοικήσεως, με πολύ αποτελεσματικό τρόπο.

ΧΡΟΝΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

Οι χρόνοι για τη δημιουργία ενός ορύγματος μάχης, επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν, το έδαφος, η εκπαίδευση του προσωπικού, και η ύπαρξη ΜΧ. Οι μέσοι χρόνοι σε εργατοώρες, και χωρίς την υποστήριξη ΜΧ έχουν ως εξής:

• 20-60 λεπτά για πρόχειρο όρυγμα (20-50 εκατοστά βάθος αντίχτοιχα).
• Μισή ώρα για περιμετρικό ανάχωμα οχήματος, από όχημα ΜΧ 
• 3 εργατοώρες για ατομικό όρυγμα μάχης.
• 6 εργατοώρες για όρυγμα 2 ανδρών.
• 6 εργατοώρες για φωλιά Α-Τ όπλου (ΠΑΟ- Carl Gustav κοκ).
• 7 εργατοώρες για πρόχειρο ολμοβολειο.
• 8 εργατοώρες πρόχειρο πυροβολείο Ρ/Κ πυροβόλου.
• 14 εργατοώρες για επιμελημένο ολμοβολείο.
• 15 εργατοώρες για επιμελημένο υπέργειο πυροβολείο Ρ/Κ πυροβόλου.
• 16 εργατοώρες για ανάχωμα οχήματος κατασκευασμενο από  το προσωπικό του οχήματος.
• 24 εργατοώρες για υπόγειο πυροβολείο.

1η Σημείωση: Οι χρόνοι είναι σε εργατοώρες, και όχι σε ώρες. Δηλαδή, 14 εργατοώρες σημαίνει πως αν στην κατασκευή του ολμοβολείου συμμετάσχουν 7 άτομα λ.χ., θα απαιτηθούν 2 ώρες για την ολοκλήρωση του ολμοβολείου (14 εργατοώρες διά 7 άτομα).

2η Σημείωση: Οι χρόνοι είναι ενδεικτικοί, με μέτρια εκπαίδευση και σε ημιβραχώδες έδαφος. 

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ 

ΜΕ ΤΑ ΟΡΥΓΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ

Ο ΕΣ στο παρελθόν έχει αποδείξει πως ξέρει να τα χρησιμοποιεί, εξάλλου αυτά (έργα οργάνωσης εδάφους), μαζί με την επιδέξια χρήση της ξιφολόγχης, έδωσαν στον Ελληνισμό λαμπρές στιγμές δόξας (Έπος του 1940, συμμετοχή στον πόλεμο της Κορέας).

Η απραξία πάνω από 70 χρόνια όμως, τον έχει οδηγήσει σε άλλες αντιλήψεις, κυρίως όσον αφορά τα ατομικά ορύγματα. Διότι όσον αφορά τα ορύγματα ομαδικών όπλων, οχημάτων και στα πυροβολεία (ΟΧΙ ολμοβολεία), τα πράγματα είναι τελείως αντίθετα προς το καλύτερο, διότι ο ΕΣ είναι κατά κύριο λόγο τεθωρακισμένος, με αποτέλεσμα κι ένα απλό ανάχωμα να του προσφέρει επαρκή προστασία.

Αλλά όπως τονίσαμε παραπάνω, πρέπει να δωθεί ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση στα ατομικά ορύγματα. Ειδικά οι κληρωτοί, πρέπει να κατασκευάζουν πάνω από 10 ορύγματα κατά τη διάρκεια της θητείας τους, για να θυμούνται την διαδικασία όταν απαιτηθεί. Επίσης η έννοια των ορυγμάτων πρέπει να εισαχθεί σε κάθε άσκηση  που πραγματοποιεί ο ΕΣ, ακόμα και σε αυτές που είναι μικρής κλίμακας.

Επίσης, είναι εξαιρετικά λυπηρό να βλέπουμε τον Αμερικάνικο Στρατό να χρησιμοποιεί τα ατομικά ορύγματα συνεχώς, παρά την τεχνολογική του υπεροχή έναντι όλων, και τον ΕΣ από την άλλη να δείχνει τρομερή απάθεια, τόσο στα ατομικά, όσο και στα ολμοβολεία-πυροβολεία.

Η απραξία πάνω από 70 χρόνια, έχει οδηγήσει τον ΕΣ σε άλλες αντιλήψεις, όσον αφορά τα ατομικά ορύγματα.

Επίσης η έννοια των ορυγμάτων πρέπει να εισαχθεί σε κάθε άσκηση  που πραγματοποιεί ο ΕΣ, ακόμα και σε αυτές που είναι μικρής κλίμακας. Στη συγκεκριμένη φωτογραφία, η απουσία έστω και πρόχειρου ολμοβολείου, δημιουργεί λάθος εντυπώσεις στο ασκούμενο προσωπικό.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Παρά την αντίληψη της ξένης κι ελληνικής δημοσιογραφίας, η άρτια οργάνωση του εδάφους παίζει πρωταρχικό ρόλο στις συμμετρικές χερσαίες επιχειρήσεις. Ακόμα κι εν έτει 2019, η ύπαρξη προστατευτικών έργων περιορίζει τις απώλειες κατά:

• 50% όταν τα έργα είναι πρόχειρα.
• 80% όταν τα έργα είναι επιμελημένα χωρίς ΤΘ όχημα.
• 90% όταν τα έργα είναι πρόχειρα και υπάρχει ΤΘ όχημα (ΤΟΜΠ).
• 95% όταν τα έργα είναι επιμελημένα, με κατάλληλα σκέπαστρα.

Συνεπώς η ύπαρξη ή μη προστατευτικών έργων, είναι κυριολεκτικά ζήτημα ζωής ή θανάτου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο δέυτερο σκέλος θα αναφερθούμε αναλυτικά στα σκέπαστρα και στην παραλλαγή των έργων, και στο τρίτο μέρος στα κωλύματα.