Ογδόντα χρόνια μετά τις εκρήξεις των πρώτων γερμανικών βομβών στο έδαφος της Πολωνίας, η ηχώ τους είναι ξαφνικά πιο δυνατή: η Βαρσοβία ζητεί δισεκατομμύρια ευρώ σε πολεμικές αποζημιώσεις.
Καλοί γείτονες και σύμμαχοι στους κόλπους του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., η Βαρσοβία και το Βερολίνο έμοιαζαν να είχαν κλείσει τις μεταξύ τους διαφορές που προέρχονταν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όμως η έλευση στην εξουσία των συντηρητικών εθνικιστών στην Πολωνία, για τους οποίους οι επιφυλάξεις έναντι της Ε.Ε. και της Γερμανίας είναι ένα πολιτικό θέμα που τους φέρνει ψήφους, έχει αλλάξει τα δεδομένα.
«Η Πολωνία δεν έχει ακόμη λάβει την πρέπουσα αποζημίωση. Χάσαμε έξι εκατομμύρια ανθρώπους στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου -- πολύ περισσότερους από άλλα κράτη που έλαβαν σημαντικές αποζημιώσεις. Αυτό δεν είναι σωστό. Δεν μπορεί να μείνει έτσι», επανέλαβε την περασμέη εβδομάδα ο πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι.
Το θέμα τέθηκε εκ νέου το 2017 από τον επικεφαλής του συντηρητικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) Γιάροσλαβ Κατσίνσκι. Η Βαρσοβία ετοιμάζει μια νέα έκθεση, ευρύτερη αυτής που συνέταξε το 1947, στην οποία αναφέρεται το ισόποσο των 850 δισεκατομμυρίων σημερινών δολαρίων ΗΠΑ, σύμφωνα με τον βουλευτή του PiS Αρκάντιους Μολάρτσικ.
«Διάκριση»
«Τόσα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, η Γερμανία δεν έχει στοχαστεί πάνω στο παρελθόν της, έχοντας περισσότερο στον νου να προστατεύσει τη σταθερότητα του προϋπολογισμού της, απ’ ό,τι να τηρήσει τους δημοκρατικούς κανόνες του κράτους δικαίου και να σεβαστεί τα δικαιώματα του Ανθρώπου», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μουλάρτσικ, ο οποιος προεδρεύει μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής που έχει αναλάβει να υπολογίσει τις προς αποζημίωση ζημιές. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Πολωνία υπήρξε θύμα «διάκρισης».
Το Βερολίνο αναγνωρίζει την ευθύνη του για τις ωμότητες που διαπράχθηκαν στο πόλεμο, όμως απορρίπτει τα νέα αιτήματα για αποζημιώσεις, είτε έρχονται από την Πολωνία είτε από την Ελλάδα. «Η θέση της γερμανικής κυβέρνησης παραμένει η ίδια, το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων έχει κλείσει νομικά και πολιτικά», δηλώνει η εκπρόσωπος του Βερολίνου Ουλρίκε Ντέμερ.
Σύμφωνα με τη Γερμανία, η Πολωνία είχε παραιτηθεί το 1953 από τις πολεμικές αποζημιώσεις από την Ανατολική Γερμανία. Και το ζήτημα διευθετήθηκε οριστικά με τη Συνθήκη «2+4» ανάμεσα στα δύο γερμανικά κράτη και τους τέσσερις νικητές - ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Βρετανία και Γαλλία. Η υπογραφή της συνθήκης αυτής τον Σεπτέμβριο 1990 άνοιξε τον δρόμο για τη γερμανική επανένωση.
Όμως οι Πολωνοί συντηρητικοί αμφισβητούν τη συμφωνία του 1953, που συνήφθη την κομμουνιστική εποχή. Και, φοβούμενοι ίσως μια περίπλοκη νομική συζήτηση, προτιμούν να επιμένουν στο «ηθικό καθήκον» των Γερμανών. Οι Πολωνοί μοιάζουν μοιρασμένοι στο ζήτημα των αποζημιώσεων.
Για τον Ταντέους Ζίραντ, αυτόπτη μάρτυρα των πρώτων γερμανικών βομβαρδισμών στο Βιέλουν (κεντρική Πολωνία) την 1η Σεπτεμβρίου 1939, η υπόθεση έχει κλείσει μετά την απόφαση των μεγάλων δυνάμεων να παραχωρήσουν στην Πολωνία περίπου 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στα βόρεια και τα δυτικά της χώρας σε βάρος της Γερμανίας, στερώντας της ταυτόχρονα περίπου 175.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδαφών στην ανατολή προς όφελος της Σοβιετικής Ένωσης.
«Θα μου αρκουσαν αυτά τα εδάφη που ανακτήθηκαν το 1945», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο 88χρονος Ζίραντ. Αντίθετα, για τον Ταντέους Ολέζνικ, ιστορικό που ζει στο Βίλουν, η απαίτηση αποζημιώσεων παραμένει «ηθικά δικαιολογημένη».
Βέρμαχτ και αναταραχή
Μολονότι η γερμανική πολιτική τάξη υποστηρίζει ομόφωνα τη θέση πως το θέμα των αποζημιώσεων έχει κλείσει, δεν ισχύει το ίδιο με την ενδεχόμενη αποκατάσταση της Βέρμαχτ, την οποία ζητούν ηγέτες της ακροδεξιάς, η οποία σημειώνει άνοδο στην ανατολική Γερμανία.
Ο πρόεδρος του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) Αλεξάντερ Γκάουλαντ δήλωσε τον Σεπτέμβριο 2017, στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές, πως η χώρα του μπορεί να είναι «υπερήφανη για τα κατορθώματα των Γερμανών στρατιωτών στη διάρκεια των δύο παγκόσμιων πολέμων».
Οι δηλώσεις αυτές προκάλεσαν αναταραχή στην υπόλοιπη γερμανική πολιτική σκακιέρα, στην αριστερά όπως και στη δεξιά. Αυτές οι ομόφωνες καταδίκες δεν εμπόδισαν την εκλογή, στις 24 Σεπτεμβρίου 2017, 94 βουλευτών της AfD, για πρώτη φορά.
«Καθώς το ζήτημα (των αποζημιώσεων) δεν έχει διευθετηθεί, φθάνουμε εδώ να σχετικοποιούμε τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι Γερμανοί στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου», σχολίασε ο Μουλάρτσικ. Το 1939 η Πολωνία είχε δεχθεί επίθεση και από την ΕΣΣΔ του Στάλιν. Εντούτοις «η πολωνική πλευρά δεν εγείρει αυτή τη στιγμή το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων από τη Ρωσία», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών.
Πηγές: Ναυτεμπορικη, ΑΜΠΕ, AFP