Καθώς τους τελευταίους μήνες κλιμακώνονται οι τουρκικές προκλήσεις με οργανωμένες γεωτρήσεις εντός της κυπριακής ΑΟΖ από πλωτά γεωτρύπανα της κρατικής εταιρείας πετρελαίων TPAO και ενώ άλλα σκάφη της εδώ και χρόνια διεξάγουν σεισμικές έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, οι αντιδράσεις από ελληνικής πλευράς περιορίζονται στο διπλωματικό επίπεδο. Και ενώ υπάρχει επιφυλακή από το Πολεμικό Ναυτικό, το οποίο παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τον πλου των τουρκικών ερευνητικών σκαφών, αυτό δεν μπορεί να επέμβει δυναμικά χωρίς να διακινδυνεύσει ένα θερμό επεισόδιο. Κάτι που πρέπει να αποφευχθεί, ιδιαίτερα εν μέσω τουριστικής σεζόν και ενώ η χώρα προσπαθεί να επανακτήσει την οικονομική της επιφάνεια.
Μια γενικότερη ματιά στον γεωπολιτικό ορίζοντα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία χρόνια δείχνει την Τουρκία ιδιαίτερα δραστήρια στη διεκδίκηση ζωτικού για αυτή χώρου είτε μέσω της διεξαγωγής ερευνών είτε μέσω της αμφισβήτησης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος ολόκληρων νήσων και νησίδων (θεωρία γκρίζων ζωνών). Μία ακόμη έκφανση της τουρκικής προκλητικότητας είναι η συστηματική δημοσιοποίηση χαρτών που εμφανίζουν την αυθαίρετη ερμηνεία των θαλάσσιων συνόρων και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) της Τουρκίας σε συνάρτηση με αυτήν άλλων γειτονικών χωρών στις οποίες η Αγκυρα εκχωρεί κατά το δοκούν μέρος της ελληνικής ΑΟΖ.Χαρακτηριστικό και πλέον πρόσφατο παράδειγμα η εξωφρενικά προκλητική πρόταση της Αγκυρας προς τη Λιβύη για την οριοθέτηση μεταξύ των ΑΟΖ, η οποία δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη την ελληνική υφαλοκρηπίδα και τα κυριαρχικά δικαιώματα μεγάλων ελληνικών νήσων όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος, η Κρήτη, ενώ αγνοεί πλήρως το Καστελλόριζο, ως να μην υπάρχει (βλέπε χάρτη). Κανονικά και βάσει της αρχής της μέσης γραμμής, τουρκική υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ σε καμία περίπτωση δεν εφάπτεται με την αντίστοιχη της Λιβύης.
Οπως εξάλλου παρατηρεί ο καθηγητής Αγγελος Συρίγος σε άρθρο του στην «Καθημερινή» (22/07/2019), «Πρόκειται για κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Η Τουρκία δεν γειτνιάζει γεωγραφικά με την υπό οριοθέτηση περιοχή και δεν έχει δικαιώματα. Αντιστοίχως, τα ελληνικά νησιά στην περιοχή είναι πολλά και αξιόλογα. Είναι σαν να υπογράψει συμφωνία οριοθετήσεως η Γαλλία με τη Λιβύη, αγνοώντας την Ιταλία με το αιτιολογικό ότι η Σαρδηνία και η Σικελία που βρίσκονται ενδιαμέσως είναι νησιά και συνεπώς δεν έχουν υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ…Το κακό είναι ότι, εάν και παράνομη, αφ’ ης στιγμής υπογραφεί, μία τέτοια συμφωνία μπορεί να ανατραπεί μόνον με υπαναχώρηση της Λιβύης ή με προσφυγή σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Η Τουρκία αποκλείεται να δεχθεί τη δεύτερη εκδοχή».
Βάσει τελευταίων πληροφοριών, η Αγκυρα ευρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο διαπραγματεύσεων με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση Φαγέζ Αλ Σαράτζ, η οποία όμως υποστηρίζεται διπλωματικά και στρατιωτικά από την Τουρκία, παρά την εμπόλεμη κατάσταση που επικρατεί στην Κυρηναϊκή (βλέπε επέλαση των δυνάμεων του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ εναντίον της Τρίπολης), με στόχο την υπογραφή διακρατικής συμφωνίας καθορισμού ορίων ΑΟΖ. Η συμφωνία αυτή, εάν υπογραφεί και παρά την πιθανολογούμενη αλλαγή κυβέρνησης (οπότε και θα αμφισβητηθεί για την εγκυρότητά της), δημιουργεί ένα κακό προηγούμενο και εμφανίζει την Ελλάδα αδύναμη να αντιδράσει, αποδεχόμενη τη δικαιοδοσία Τουρκίας - Λιβύης επί της ΑΟΖ της. Παράλληλα, όπως υποστήριξε ο Κωνσταντίνος Νικολάου στο δημοσίευμα του στην «Καθημερινή» της 4/8, η Τουρκία ήδη διεξάγει σχετικές έρευνες στην περιοχή του Καστελλόριζου εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και όλες οι ενδείξεις είναι ότι σύντομα θα προχωρήσει σε γεώτρηση.
Ενόψει όλων των ανωτέρω λίαν ανησυχητικών εξελίξεων, το ερώτημα που τίθεται μετ’ επιτάσεως είναι τι μπορεί να πράξει η χώρα μας για τη διαφύλαξη των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, εντός της ΑΟΖ της, που αποτελούν πολύτιμο κεφάλαιο με συγκεκριμένη αξία λόγω των οικονομικών δραστηριοτήτων που μπορούν να αναπτυχθούν εντός αυτής. Αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι πρέπει να ανακηρύξουμε το συντομότερο δυνατό ΑΟΖ σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να διαφυλάξουμε και να εξασκήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, εμείς θα υποστηρίξουμε ότι αυτό που προέχει είναι η προκήρυξη και αδειοδότηση όσων περισσότερων θαλάσσιων τεμαχίων γίνεται σε περιοχές που μπορεί να παρουσιάζουν ερευνητικό ενδιαφέρον για την αξιοποίηση υδρογονανθράκων όπως λ.χ. Νότια και ΝΑ της Κρήτης, πέριξ της Λήμνου και της Μυτιλήνης, νότια της Σαμοθράκης κ.λπ. Ο λόγος δεν είναι άλλος από την υποχρέωση που έχουμε ως χώρα να υποβάλουμε στον ΟΗΕ (στη γραμματεία που χειρίζεται τα θέματα που απορρέουν από το νέο διεθνές δίκαιο της θάλασσας - ΝΔΔΘ) τις συντεταγμένες των προς έρευνα θαλασσίων τεμαχίων, οι οποίες ορίζονται βάσει των προβλέψεων του ΝΔΔΘ και με γνώμονα τη μέση γραμμή.
Ακολουθώντας αυτήν την λογική, η κυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ το καλοκαίρι του 2014 όρισε τις συντεταγμένες 20 θαλασσίων τεμαχίων νότια της Κρήτης βάσει των προβλεπόμενων στον Ν. 4001 του 2011, νοτιοδυτικά και δυτικά της Πελοποννήσου και στο Ιόνιο πέλαγος, και ευθύς αμέσως προχώρησε στην προκήρυξη του Β΄ Διεθνούς Γύρου Παραχωρήσεων, αφού προηγουμένως δημοσίευσε την πρόσκληση στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Με αυτό τον τρόπο, η Ελλάδα καθόρισε τα όρια της ΑΟΖ της νότια της Κρήτης (απ’ άκρο σε άκρο) και σε όλο το Ιόνιο (βλέπε χάρτη). Βάσει δε της ανωτέρω χάραξης, διενεργήθηκαν όλοι οι επόμενοι διαγωνισμοί και κατοχυρώθηκαν έξι (6) θαλάσσιες παραχωρήσεις. Με διεθνείς κοινοπραξίες εγκατεστημένες και διενεργώντας έρευνες στις εν λόγω παραχωρήσεις, η Ελλάδα εξασκεί έμπρακτα τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην ΑΟΖ της, ακόμα και εάν δεν την έχει ανακηρύξει επίσημα. Η ανακήρυξη μπορεί (και πρέπει) να γίνει σε κατάλληλη χρονική στιγμή, δηλαδή όταν θα έχουμε οριοθετήσει επιπλέον ικανό αριθμό ερευνητικών περιοχών βάσει των προβλέψεων του ΝΔΔΘ.
Συμπερασματικά, η απάντηση στην κλιμακούμενη τουρκική προκλητικότητα, και με δεδομένες τις ευρύτερες γεωπολιτικές ισορροπίες (αδυναμία Ε.Ε. να υποστηρίξει έμπρακτα Ελλάδα και Κύπρο από τις αρπακτικές διαθέσεις της Αγκυρας και η μάλλον ουδέτερη πολιτική ΗΠΑ) δεν μπορεί να είναι άλλη από μια συνεχή προσπάθεια κατοχύρωσης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων μέσω νέων παραχωρήσεων, σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα του αιγαιακού θαλάσσιου χώρου. Με την κατοχύρωση των νέων ερευνητικών περιοχών να γίνεται βάσει των αρχών του ΝΔΔΘ, έτσι που εάν η Τουρκία επιθυμεί να αμφισβητήσει νομικά τις νέες παραχωρήσεις, να υποχρεωθεί να προσφύγει στην αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ και από εκεί στο ναυτικό δικαστήριο του Αμβούργου που έχει σχετική δικαιοδοσία, όπως ορίζει το ΝΔΔΘ. Κάτι που η γείτονα δεν το έχει πράξει, ούτε πρόκειται, αφού δεν αναγνωρίζει το ΝΔΔΘ, παρά τη διεθνή ισχύ του μετά την κατακύρωση από 160 και πλέον χώρες, προτιμώντας τη διά στρατιωτικών μέσων διεκδίκηση περιοχών που αυθαίρετα θεωρεί δικές της. Γι’ αυτό, εάν πράγματι η Ελλάδα επιθυμεί να προασπίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στον ευρύ θαλάσσιο χώρο της (αφού πρώτα τα προσδιορίσει), θα πρέπει να ενισχύσει συνολικά τη ναυτική της δύναμη και παρουσία και όχι μόνο.
* Ο κ. Κ. Ν. Σταμπολής είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ) και συγγραφεύς του βιβλίου με τίτλο: «Πετρέλαιο, η μοιραία εξάρτηση», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αίολος.
Καθημερινή